Verbouwen: hoe doet u dat duurzaam?

Voordat u begint: 6 aandachtspunten

Uw energielabel verlagen, die oude badkamer vervangen of misschien een op- of aanbouw. Wat u ook van plan bent, een verbouwing vraagt altijd om een goede voorbereiding én goede planning. Een paar tips om u op weg te helpen.

1. Opknappen, renoveren of verbouwen?

Het is misschien wel de belangrijkste vraag om te stellen als u een verbouwing overweegt: is verbouwen echt nodig? Soms volstaat renoveren of opknappen namelijk ook. Minder afval, minder nieuwe materialen. En daardoor een stuk minder ingrijpend – en dus duurzamer – dan een verbouwing. 

2. Wat is uw energielabel?

Gaat u uw huis verbouwen om het duurzamer te maken? Perfect. In Van Energielabel F naar A: zo doet u dat thuis staat precies beschreven hoe u dat aanpakt. 

Een verbouwing kan ook door cosmetische of praktische redenen ingegeven worden. Een nieuwe keuken, extra ruimte door een uit- of opbouw. Checkt u dan ook even uw energielabel? A of lager? Dan is het verstandig te kijken welke dingen u tijdens de verbouwing meteen kunt meepakken om uw label te verhogen. Nieuwe vloer gepland voor in de woonkamer? Zorg voor vloerisolatie en leg meteen vloerverwarming aan. Keuken verbouwen? Stap over op inductie. Wel zo efficiënt!

3. Stap voor stap of alles in 1 keer?

U heeft bij een verbouwing de keuze om alles in 1 keer aan te pakken of om het stap voor stap te doen. Wat voor u de beste optie is, hangt af van uw situatie. Woont u al in uw huis of moet u er nog intrekken? Wat laat uw budget toe? En met het oog op verduurzamen van uw huis: voor woningen met een laag energielabel (G, F of E) is het financieel aantrekkelijk om in 1 keer naar energielabel A of zelfs energieneutraal te gaan. Voor een woning met label D, C of B is het financiële voordeel minder groot, omdat de winst van besparing minder opweegt tegen de vaak grote financiële investering.

Kiest u voor stap voor stap? Een goede planning is dan extra belangrijk. Zo voorkomt u dat u nu iets aanpakt wat op een later moment niet handig blijkt.

4. Maak slimme keuzes

Houd nu al rekening met het hergebruik van de materialen die u kiest. Met jonge kinderen zijn 2 kleine slaapkamers handiger dan 1 grote. Maar als de kinderen op een dag het huis uit zijn, wilt u misschien die tussenwand wel weer verwijderen. Kies nu voor schroeven in plaats lijmen en u kunt straks het materiaal makkelijker (laten) hergebruiken.

Gooi tijdens het bouwen restjes en snijafval niet te snel weg. Wie weet komt het later nog van pas. En gereedschap nodig wat u niet heeft? Overweeg lenen of huren. Milieucentraal heeft een handig overzicht van platforms voor delen of lenen.

5. Meet zorgvuldig

Kies, als het kan, voor op maat gemaakte systemen. Bijvoorbeeld bij nieuwe binnenwanden. Zelf maken van duurzame materialen kan natuurlijk ook, maar geeft meer afval dan iets wat van een productielijn komt.

Kant-en-klaar geen optie? Wees nauwkeurig met opmeten. Beter een extra keer meten dan teveel materiaal aanschaffen!

6. Twijfel? Schakel een vakman in!

Een verbouwing brengt een hoop keuzes met zich mee. Wat voor materialen kiest u? Waar begint u mee? Hoe een moeilijke hoek goed op te meten? Bij twijfel schakelt u het best een vakman in. Die heeft de ervaring en expertise in huis om u op – de meest duurzame – weg te helpen.

Duurzame materialen kiezen

De bouwmaterialen die u gebruikt, bepalen voor een groot deel de milieu-impact van uw verbouwing. Kies dus verstandig en ga voor duurzame bouwmaterialen. Maar wat zijn dan uw opties? En hoe weet u zeker dat wat u koopt wel echt duurzaam is? 

Duurzame bouwmaterialen vallen uiteen in grofweg 3 categorieën: nieuw, gerecycled of tweedehands. Daarnaast maken we onderscheid tussen natuurlijke, minerale en synthetische materialen.

Wat voor u de meest duurzame keuze is, hangt af van de aard van het project, waar op de wereld het materiaal wordt geproduceerd, maar ook de kwaliteit van het beschikbare materiaal. 

En voor als u gaat isoleren: als laatste  aandacht voor het kiezen van het juiste isolatiemateriaal.

Tweedehands

Door te kiezen voor tweedehands bouwmaterialen zorgt u ervoor dat bestaande materialen een langere levensduur krijgen. En dat er minder nieuwe materialen geproduceerd hoeven te worden.

U vindt tweedehands bouwmateriaal via het platform Opalis of op de marktplaats van Insert. Let er wel op dat de kwaliteit van de materialen goed is. De milieuwinst van tweedehands gaat snel verloren als u binnen korte tijd alweer iets moet vervangen. 

Bij uitstek geschikt voor hergebruik zijn houten vloeren, wastafels, kranen, keukenkastjes en aanrechtbladen. Maar denk bijvoorbeeld ook aan dakpannen en tuintegels.

Gerecycled

Beton of metaal nodig? Deze materialen lenen zich bij uitstek voor recycling, omdat ze tijdens het recyclingproces vrijwel niets aan kwaliteit verliezen. Daarnaast zijn nieuw beton en metaal heel milieuvervuilend, omdat er bij de productie veel broeikasgassen vrijkomen.

Natuurlijk worden er naast beton en metaal ook andere materialen gerecycled aangeboden. Net als bij tweedehands geldt ook hier: is de kwaliteit dusdanig dat het materiaal nog lang meegaat? Nee? Dan kiest u toch beter voor kwalitatief hoogwaardig tweedehands of nieuwe bouwmaterialen.

Nieuw

Ondanks de voordelen van tweedehands en gerecycled materiaal, is het in sommige gevallen toch verstandiger om voor nieuw materiaal te kiezen. Bijvoorbeeld als u ramen en kozijnen gaat vervangen. Een nieuw raam is op termijn duurzamer omdat het beter isoleert. Precies hetzelfde geldt voor deuren. 

Wat voor tweedehands en gerecycled materiaal geldt, is natuurlijk ook belangrijk als u nieuw koopt: ga voor hoge kwaliteit en daarmee een lange levensduur!

Natuurlijk, mineraal of synthetisch? 

Natuurlijke bouwmaterialen hebben een zogenaamd onuitputtelijke oorsprong. Hout bijvoorbeeld. Als je dat kapt, groeit het terug. Ook zijn deze materialen makkelijk biologisch afbreekbaar.

Minerale materialen zoals baksteen of natuursteen moeten gedelfd worden. Niet alleen is de voorraad daarvan eindig, het winnen van deze materialen is ook erg milieubelastend. 

De productie van synthetische materialen vergt niet alleen veel energie, vaak worden er ook gevaarlijke stoffen gebruikt bij de productie. Daarnaast zijn deze materialen niet biologisch afbreekbaar.

Is natuurlijk materiaal dan altijd de beste keuze? Zo simpel ligt het niet, helaas. Natuurlijk bouwmateriaal dat de halve wereld moet overvliegen voordat u het kunt gebruiken kan best veel minder duurzaam zijn dan een synthetisch alternatief dat lokaal geproduceerd wordt.

En neem schapenwol: dit wordt aangeboden als natuurlijk alternatief voor synthetisch of mineraal isolatiemateriaal. Maar de uitstoot van broeikasgassen is bij schapenwol 20(!) keer zo hoog als bij kunststof isolatiemateriaal met hetzelfde isolerend vermogen. 

Keurmerk

Keurmerken kunnen u helpen een afgewogen keuze te maken. Een keurmerk geeft zekerheid over de herkomst van materialen. Zo geven de keurmerken FCS en PEFC u garantie dat hout niet illegaal gekapt is (bamboe wordt overigens ook meegenomen in het FCS certificeringssysteem). 

Bij gerecycled beton zoekt u naar het Milieukeur keurmerk. Gerecycled metaal heeft geen keurmerk, maar er is wel een MRF keurmerk voor bedrijven die metaal recyclen. Er zijn ook keurmerken voor verf en stucmateriaal. Keurmerkenwijzer heeft een duidelijk overzicht van alle bestaande keurmerken voor bouwmaterialen.

Isolatiemateriaal kiezen

Woningisolatie bespaart meer energie dan de productie van het materiaal kost. Toch wat extra aandacht voor de keuze van isolatiemateriaal. Sommige materialen hebben namelijk een wat lagere milieubelasting en andere een wat hogere. En er zijn twee absolute afraders.

Niet doen

Om te beginnen twee isolatiematerialen die u beter niet kiest: schapenwol en gespoten PUR. 

De milieu-impact van schapenwol is veel hoger dan van andere materialen dankzij de hoge uitstoot van broeikasgassen (20 x hoger dan bij glas- of steenwol), de mest van schapen die voor meer stikstof in de bodem zorgt en het gif dat gebruikt wordt om ongedierte in schapenvachten te bestrijden. 

Voor vloerisolatie is gespoten PUR de minst duurzame keuze. PUR werd vroeger gespoten met HFK’s als blaasmiddel. Omdat dit zeer sterke broeikasgassen zijn (800 tot 3200 keer sterker dan CO2) worden deze HFK’s vanaf 2023 verboden. De meeste isolatiebedrijven die PUR spuiten zijn al overgestapt op zogenaamde HFO’s of water als spuitmiddel. De klimaatbelasting hiervan is veel lager dan die van HFK’s, maar belast het milieu toch meer dan de meeste andere isolatiematerialen voor vloeren. 

4 criteria voor isolatiematerialen

Hoe kiest u welk isolatiemateriaal geschikt is voor uw huis? Er zijn 4 punten om op te letten:

1. Wat past bij uw woning?

Afhankelijk van de plek van de isolatie (bijvoorbeeld dak, vloer, muur) en de eigenschappen van de ruimte zijn bepaalde isolatiematerialen meer geschikt dan anderen. Vochtige kruipruimte? Dan kiest u vloerisolatie die daar tegen kan. Een plat dak waar u op moet kunnen lopen? Drukvast isolatiemateriaal is uw beste keuze

2. Isolatiewaarde

Kies altijd isolatiemateriaal met een hoge isolatiewaarde. Afhankelijk van de plek die geïsoleerd moet worden gelden er verschillende normen voor de minimale Rd waarden. Zo geldt er een minimale Rd-waarde van 3,5 voor vloeren en een minimale waarde van 3,8 voor een dak. 

3. Goed aanbrengen

Voorkom plekken waar je lucht verliest door het materiaal goed aan te laten sluiten. Zo kan er ook geen condens- of schimmelvorming ontstaan. Laat u uw huis isoleren? Via Verbeter Je Huis vindt u een gecertificeerde isolatiebedrijf. Zelf isoleren kan ook. Volg dan de gebruiksaanwijzing nauwkeurig. 

4. Milieubelasting

Als het goed is blijven er na bovenstaande 3 punten een aantal isolatiematerialen over. Kies het materiaal dat bovengemiddeld of gemiddeld scoort wat betreft milieubelasting.

Meer informatie over isolatiematerialen, hun impact op het klimaat en hun Rd-waarde vindt u bij Milieucentraal.

Een nieuwe indeling. Waar houdt u rekening mee?

Uw huis voldoet aan al uw wensen en eisen. Een echt droomhuis! Nou ja, bijna dan. Die dichte keuken mag wat u betreft bij de woonkamer betrokken worden. En als u dan toch bezig bent misschien ook meteen maar uitbouwen? De zolder voelt wat hokkerig. Binnenmuren eruit en opgelost! Toch? Een paar aandachtspunten.

Hoeveel groter?

Een groter huis (of grotere kamers) betekent ook meer oppervlakte om te verwarmen. Dat is niet per se een probleem. Helemaal niet als u uw op- of uitbouw goed isoleert en de rest van uw huis ook goed geïsoleerd is.

Toch is het met het oog op energieverbruik wel raadzaam na te denken over hoeveel extra ruimte echt noodzakelijk is. Gaat u zo groot als het kan of zo groot als nodig is? 

Efficiënt verwarmen

Daarnaast is het zinvol om ruimtes die u veel gaat gebruiken te groeperen. Kamers die u goed wilt kunnen verwarmen maakt u beter niet groter dan nodig is. En plaats ze niet naast kamers die u niet of nauwelijks gebruikt. Zo verliest u minder warmte. 

Binnenmuren plaatsen 

We noemden het al eerder: gaat u een nieuwe binnenmuur plaatsen? Prefab binnenmuren met een DUBO-keurmerk zijn de meest duurzame keuze. Deze kant-en-klare muren kunt u op maat bestellen en zijn snel en relatief simpel te plaatsen. Juist ook door de doe-het-zelver. Deze systemen worden op een zuinige manier geproduceerd en leveren daardoor weinig afval op.

Toch zelf maken? Kies dan voor gecertificeerd hout en/of tweedehands materialen. En houdt u bij het bouwen meteen rekening met later hergebruik? Door te schroeven in plaats van te lijmen zorgt u ervoor dat het hout een tweede (of derde) leven kan krijgen.

Klaar! Dit doet u met uw bouwafval

Een verbouwing – hoe klein ook – gaat niemand in de koude kleren zitten. Zelfs als alles precies volgens plan is verlopen zult u blij zijn wanneer het einde in zicht is. Tijd om te genieten van het resultaat! Alleen al dat bouwafval nog even de deur uit… Drie tips voor een duurzame afsluiting van uw verbouwing.

Afval of toch niet?

Let tijdens de sloopfase in het begin van de verbouwing al op of u materialen in een latere fase van de verbouwing kunt hergebruiken. Lukt dat niet? Misschien dat u er wel iemand anders blij mee kunt maken of het kunt doorverkopen. Slopen met zorg heeft dus zin!

Materialen waar niets meer mee kan, kunt u gescheiden inleveren op de milieustraat. Afval goed scheiden maakt het geschikt voor recycling. Informeer bij uw gemeente wat de mogelijkheden en voorwaarden zijn voor het verwerken van bouwafval.

Retour

Heeft u nog ongeopende verpakkingen staan? Heel vaak kunt u die kosteloos retourneren bij de bouwmarkt. Het loont dus een verpakking pas te openen als u zeker weet dat u het echt gaat gebruiken. Én om al uw bonnetjes te bewaren!

Restjes bewaren

U kunt natuurlijk alles wat u aan bouwmateriaal over heeft en nu niet meer kunt gebruiken weggooien. Maar wat als u in de toekomst een reparatie moet uitvoeren? Dan kan het handig zijn nog wat restmaterialen in huis te hebben liggen. Dus bewaar zeker ook wat restmateriaal als u er de ruimte voor heeft! 

Trends in duurzaam bouwen en verbouwen

Niet alleen bij verbouwen, maar ook bij het bouwen van nieuwe huizen is duurzaamheid een belangrijk thema. Ter inspiratie tot slot nog een aantal trends in duurzaam bouwen. 

Houtbouw

Bouwen met hout is misschien wel de oudste bouwmethode die er is. En hoewel vandaag de dag de meeste mensen bij het bouwen van een huis aan bakstenen zullen denken, is houtbouw een steeds populairdere – want duurzame – optie. 

Als je hout goed onderhoudt is het weerbestendig en gaat het lang mee. Het is licht, isoleert goed en het is makkelijk te produceren. Allemaal pluspunten.

Daarnaast maakt hout van je huis ook een zogenaamde ‘carbon sink’: iets wat meer CO2 opneemt dan dat het uitstoot. Bomen nemen tijdens de groei CO2 op en zolang je dat hout niet verbrandt, blijft die CO2 in het hout opgeslagen.

Houtbouw beperkt zich niet tot gezinswoningen of villa’s. Ook kantoorgebouwen en appartementencomplexen kunnen prima (grotendeels) van hout gebouwd worden. HAUT is bijvoorbeeld een hout-hybride woontoren in Amsterdam van 73 meter hoog (om deze hoogte te bereiken was wel wat beton nodig) en daarmee het hoogste, grotendeels houten gebouw van Nederland.

Ook kleinere projecten lenen zich perfect voor houtbouw. Een op- of uitbouw bijvoorbeeld. Het overwegen waard?

Modulair bouwen

Modulair bouwen is een bouwtechniek waarbij modules in een fabriek worden gefabriceerd en op de bouwplaats worden gemonteerd. Dit is niet alleen een veel snellere manier van bouwen dan traditionele bouw (het monteren van de modules tot een volwaardig gebouw is vaak binnen een paar dagen klaar), maar ook veel minder belastend voor het milieu.

De modules worden in een productielijn geproduceerd waarbij afval tot een absoluut minimum beperkt kan worden. Ook het plaatsen van de modules op de bouwplaats zelf levert weinig tot geen afval op.

Modulair bouwen is relatief goedkoop wat betekent dat een deel van het bouwbudget gestoken kan worden in het verduurzamen van de binnenkant van het huis.

Het Nederlandse bedrijf Sustainer laat zien hoe modulair bouwen er uit kan zien. Sustainer richt zich specifiek op modulair bouwen met hout. 2 bouwtrends in 1 dus!

Tiny house

Een tiny house is precies wat de naam al doet vermoeden: een heel klein huisje. Vrijstaand, zelfvoorzienend en maximaal 50 m2. Belangrijke redenen voor mensen om te kiezen voor een tiny house zijn de lage aanschafkosten in vergelijking met een ‘normaal’ huis en het verlagen van hun ecologische voetafdruk en maandelijkse lasten. 

Wonen in een tiny house is zeker niet voor iedereen. Het vraagt veel creativiteit en je moet positief staan tegenover ontspullen. Als wonen in een tiny house een brug (of wat) te ver is, valt er evengoed wel veel inspiratie halen uit alle oplossingen die ‘tiny housers’ hebben om hun kleine huis zo comfortabel mogelijk te maken.

Van dubbele functies van meubelstukken tot slimme manieren om zoveel mogelijk opbergruimte te creeëren. Ook voor niet-tiny housers slimme tips om ruimtes optimaal te benutten!

Terug naar Dossier Duurzaam